Ở Hà Nội có vô vàn món xôi ngon nổi tiếng từ lâu nhưng có 5 món xôi được nhiều người nhận xét là vừa ngon, vừa lạ miệng, chắc dạ, lại rất dễ ăn, kể cả vào những buổi sáng ngày hè nóng nực.
Trong các món xôi, quy trình làm xôi xéo khá cầu kỳ. Gạo nếp phải chọn loại hạt dài, đều, đãi sạch sạn, vo kỹ, rồi ngâm nước nghệ để nhuộm vàng, vớt gạo để ráo nước, xóc muối rồi mới đổ vào chõ đồ xôi. Hạt đậu xanh được chọn phải là hạt căng, sạch sạn, xay vỡ đôi, ngâm nước, đãi sạch vỏ, cho vào chõ thổi cho chín rồi đổ vào cối giã mịn, nắm đậu chặt tay thành nắm tròn như quả bóng.
Gói xôi nóng ấm, từng hạt xôi vàng óng ả, mỡ màng, thơm mùi nếp, đậu xanh vàng mịn, hành phi màu cánh gián giòn rụm, phảng phất mùi lá sen tươi. Xôi ăn nóng dẻo thơm từng hạt nếp, dậy mùi hành phi mỡ, bùi ngậy vị đậu xanh.
Xôi xéo luôn là món ăn sáng được ưa chuộng, kể cả ngày hè và những ngày se se lạnh. Một số làng ven đô Hà Nội như: Phú Thượng, Tân Mai, Tương Mai có nghề nấu xôi xéo truyền thống, sáng sáng đều đem bán khắp các con phố, ngõ xóm cho người dân Hà thành.
Xôi cá rô đồng phố Nguyễn Chí Thanh.
Xôi cá rô đồng là món ăn dân gian của người dân Hà thành cũ, nay chỉ còn số ít người biết tới. Để làm món này, người nấu cần bỏ rất nhiều công sức từ khâu chọn thực phẩm tới khâu chế biến. Gạo nếp được dùng là nếp cái hoa vàng ngâm 3 tiếng trước khi nấu. Cá rô đồng phải chọn những con to, khỏe, béo vàng. Cá được sơ chế, khử tanh và cho vào hấp chín tới. Cá chín vớt ra để nguội, bóc lấy thịt, rút hết xương và tẩm ướp gia vị. Cuối cùng, cá được đem xào nhanh tay với hành hoa để dậy mùi thơm bùi. Mỗi suất xôi cá rô đồng được ăn kèm với ít dưa chuột trộn và hành phi thơm lừng khiến món xôi cá rô đồng chinh phục được cả những vị khách khó tính nhất.
Mọi nẻo đường Hà Nội có vô vàn các hàng xôi đủ loại nhưng để kiếm được hàng xôi cá rô đồng không dễ. Chính bởi thế, dù nằm khá khuất nẻo, hàng xôi cá rô đồng ở số 1 ngõ 107 Nguyễn Chí Thanh vẫn luôn đông khách. Một địa chỉ nữa bán xôi cá rô đồng cũng rất có tiếng của Hà Nội là Xôi Bự ở 61 phố Lò Đúc.
Cửa hàng xôi gia truyền nằm đối diện chợ Hàng Da của bà Thảo đã trở thành quá quen thuộc với người dân phố cổ với xôi chả cua lạ miệng. Vào khoảng chiều tối, bên trong quán nhỏ luôn chật kín người ngồi, còn vỉa hè trước quán thì rất đông khách đứng chờ xếp hàng mua về, đủ để thấy sức hút của cửa hàng xôi lâu năm này thế nào.
Có lẽ điều làm nên sức hút cho món xôi chả cua ở đây là bởi chả cua vừa lạ vừa ngon tự chế biến nên thơm và ngọt thơm vị thịt cua bể, vị mặn của nước mắm, cay nhẹ của hạt tiêu, lại an toàn và bổ dưỡng. Chả cua đậm đà, rất hợp cạ với vị dẻo thơm của xôi.
Xôi chim là đặc sản của vùng đồng bằng Bắc Bộ nên có mặt ở nhiều vùng quê trên khắp miền Bắc như Bắc Ninh, Ninh Bình, Hà Nam… Chim được chọn làm xôi thường là chim câu, cuốc hoặc sẻ. Xôi được đồ từ gạo nếp ngon, chín vừa. Thịt chim băm nhỏ, ướp hành tiêu dầu mỡ và tẩm ướp nhiều gia vị bí truyền cho vừa miệng rồi cho vào nồi, xáo cùng xôi. Vị ngọt thơm từ chim sẽ từ từ thấm đều vào từng hạt xôi đang chín tới. Kết thúc công đoạn chế biến, đầu bếp sẽ rải hành khô đã phi thơm lên trên cho mùi hương thêm quyến rũ.
Món ăn này thoạt nhìn sẽ không đặc biệt thế nhưng, chỉ cần bỏ vào miệng miếng xôi đầu tiên, thực khách sẽ cảm nhận được đầy đủ mùi vị đậm đà, thơm ngọt của thịt chim quyện với hạt xôi dẻo mềm. Cũng bởi thế mà xôi có thể không cần thêm bất kỳ loại nước chấm nào mà vẫn vừa miệng.
Ở Hà Nội, nếu muốn thưởng thức món ăn này, bạn thường phải tới những nhà hàng, với giá khá cao (100.000 – 120.000 đồng/đĩa). Nếu muốn tìm hàng bình dân thì bạn có thể tới quán Oanh ở phố Hòe Nhai, giá khoảng 60.000 đồng/đĩa. Hoặc quán nhỏ phố Tạ Hiện.
Xôi nấm để ăn sáng cũng ngon miệng mà làm bữa trưa hay bữa lót dạ về chiều thì đều ấm bụng. Không như cháo, món xôi có lẽ cần thêm một cái gì đó mằn mặn hơn. Hẳn đó là lí do chủ quán thêm vào thực đơn món xôi nấm thịt. Bát xôi nấm thịt vừa bưng ra đã thấy hấp dẫn. Bát nhỏ nhưng đầy ăm ắp thịt ba chỉ rang cháy cạnh lẫn với thứ ruốc nấm hương lạ miệng. Món xôi này khi thưởng thức bạn nhớ đảo lên một chút, vừa để nước thịt rang ngấm đều, vừa để tìm ra thật nhiều những miếng nấm xào đậm đà “ẩn mình” phía dưới. Ăn món xôi nấm thịt, bạn sẽ có dịp so sánh và nhận ra đôi khi độ ngon ngọt của nấm cũng chẳng hề kém cạnh những miếng thịt, nhưng về độ lạ miệng thì chắc chắn nhỉnh hơn. Mỗi suất xôi nấm có giá là 35.000 đồng. Bạn có thể tìm đến quán xôi nấm ở 76 Lò Đúc để thưởng thức món ăn sáng dễ thương này.